By te działania ułatwić, profilaktykę urazów dzielimy zazwyczaj na trzy stopnie- I stopień jako profilaktyka pierwotna, II stopień jako profilaktyka wtórna oraz III stopień jako profilaktyka prewencyjna. Profilaktyka urazów sportowych rozpatrywana jest zazwyczaj na trzech poziomach. Brukner i Khan za profilaktykę pierwszego stopnia uważają promocję zdrowia oraz „działania zapobiegające powstawaniu urazów”. Można do tych działań zaliczyć np. stosowanie ściągacza stawu kolanowego, stawu skokowego itd., które to są traktowane jako skuteczna ochrona przed ewentualnym urazem. Drugi stopień profilaktyki jest rozumiany przez Bruknera i Khana jako „wczesna diagnoza oraz interwencja zapobiegająca pogłębieniu się urazu czy wystąpieniu ponownej kontuzji”. Trzeci stopień profilaktyki (prewencja) ma na celu zapobieganie skutkom przebytego urazu oraz przeciwdziałanie jego nawrotom, a także minimalizację wtórnych uszkodzeń i komplikacji [1, 3].

Analizując postępowanie profilaktyczne, należy oprzeć się na schemacie van Mechelen, według którego zwykle prowadzone są działania prewencyjne. Pierwszym etapem tych działań jest ustalenie rozległości urazu, jego zakres oraz intensywność. Drugi etap to ustalenie etiologii i mechanizmu urazu. Kolejny etap ma za zadanie przedstawić działania zapobiegające ewentualnym urazom w przyszłości. W etapie ostatnim czyli czwarty ocenia się skuteczność wcześniej wspomnianych działań zapobiegawczych poprzez powtórzenie etapu pierwszego [1]. Prewencja urazów powinna zawierać szereg działań by mogła wykazywać wysoką skuteczność z racji tego, iż nie można całkiem wyeliminować czynników które predysponują do kontuzji. Największa intensywność tych działań powinna przypadać na okres przygotowawczy zawodnika, kiedy to nie jest on jeszcze narażony na duże obciążenia startowe i specjalistyczne treningi. Podstawą profilaktyki są odpowiednie działania a przede wszystkim ćwiczenia, które powinny 'celować' w zaburzenia funkcjonalne i motoryczne. Profilaktyka urazów sportowych w swej kompleksowości powinna zawierać takie składowe jak: odpowiednia rozgrzewka zawierająca ćwiczenia ogóle i specyficzne, stretching (wyróżniając stretching statyczny, balistyczny oraz oparty o torowanie nerwowo- mięśniowe), plastrowanie i stosowanie stabilizatorów, odpowiedni dobór wyposażenia ochronnego, odpowiednio dobrany i zbilansowany trening oraz dieta. Niezmiernie ważnymi i zasługującymi na wyodrębnienie elementami prewencji urazów są: prawidłowe czucie głębokie, czyli proprioceptywne wraz z towarzyszącymi mechanizmami nerwowo - mięśniowego sprzężenia zwrotnego (jest to istotny element funkcjonalnej stabilizacji stawów) oraz prawidłowe funkcjonowanie „core stability”. Na stabilizację centralną składają się takie mięśnie jak przepona, mięsień wielodzielny, mięsień poprzeczny brzucha i mięśnie dna miednicy i to właśnie one należą do „cylindra”, którego to koncepcja odgrywa bardzo ważną rolę w procesie stabilizacji tułowia. Zsynchronizowana praca wyżej wymienionych mięśni głębokich wraz z powierzchownymi umożliwia łagodne i sprawne przenoszenie obciążeń co skutkuje ochroną stawów i zapobiega przeciążeniom.

Podsumowując, prewencja urazów sportowych wymaga zbadania okoliczności oraz przyczyn, które uraz ten powodują. Każdy przypadek kontuzji, nawet nieznacznej winien być przeanalizowany przez lekarza, trenera jak i samego kontuzjowanego. Taka aktywna profilaktyka ma za zadnie wyeliminować przyczyny urazu i możliwości jego powtórzenia w przyszłości [2]. Uprawianie sportu zarówno wyczynowego jak i amatorskiego niesie za sobą ryzyko obrażeń ciała. Dotyczą one w zdecydowanej większości ludzi młodych, z reguły w najlepszej kondycji fizycznej. W tym przypadku jedyną drogą prowadzącą do sukcesów w sporcie jest właściwe kierowanie procesem rozwoju osobniczego, poprzez celowy układ ćwiczeń fizycznych, czyli trening [4]. W parze z odpowiednim treningiem powinna iść kompleksowa ocena zdolności funkcjonalnych. Te dwie najważniejsze składowe sukcesu sportowca, okupione innymi czynnikami, mogą zagwarantować osiągnięcie celu bez zbędnych uszczerbków w obrębie narządu ruchu.

Szkółka Bramkarska SALI kładzie duży nacisk na przygotowanie fizyczne, motoryczne jak i na odpowiednią profilaktykę urazów, dzięki czemu bramkarze pracujący metodami SALI są w mniejszym stopniu narażeni na urazy, a co za tym idzie mogą w pełnym wymiarze być poddani procesowi treningowemu.

Bibliografia:

1. Brukner P., Khan K., Kliniczna medycyna sportowa. Wyd. 1 pol. /[red. nauk. Mirosław Kokosz]. DB Publishing, Warszawa, 2011.
   
   
2. Engebretsen L., Bahr R.: Why is injury prevention in sports important? In: Sports Injury Prevention. Ed. Bahr R, Engebretsen L., John Wiley and Sons, 2009,1-6
   
   
3. Grygorowicz M., Głowacka A., Kamińska E., Wiernicka M.: Kompleksowa ocena fizjoterapeutyczna podstawą profilaktyki pierwotnej urazów sportowych, Nowiny lekarskie, 2010 s. 240 – 244
   
   
4. Sozański H.: Progresywny i intensywny rozwój karier sportowychuwarunkowania, specyfika, konsekwencje. W: Śledziewski D., Karwacki A. (red.) Szkolenie uzdolnionej sportowo młodzieży w polskim systemie edukacyjnym, Estrella ,Warszawa, 2003.

O autorze:
Katarzyna Poks – Potoczny (zobacz biogram autora)